Ký ức về Bác Hồ và nước mắt hạnh phúc ngày 30/4/1975 của NSƯT Lê Thiện

Mang tiếng hát đi đánh giặc

"Cuộc đời tôi từ 13 tuổi tới bây giờ không làm gì ngoài nghệ thuật", NSƯT Lê Thiện chia sẻ. 13 tuổi, đoàn văn công đến biểu diễn phục vụ người dân miền Trung, đóng quân gần nhà, Lê Thiện lén chỗ này coi, lén chỗ kia coi. ''Bất ngờ đoàn cần một cô bé vậy là tôi trúng tuyển. Lúc đầu gia đình rất tự hào, hãnh diện vì tôi được tuyển nhưng sau đó ba mẹ tôi lo lắng vì chỉ có tôi là con gái… Các anh tôi ra sức thuyết phục ba mẹ. Cuối cùng tôi được đi theo đoàn", bà kể.

Lúc đầu, Lê Thiện nghĩ đơn giản chỉ đi 2 năm là về nhưng ngay đêm đầu tiên đã thấm thía nỗi nhớ nhà. "Nhà có 4 anh trai, tôi là con gái út được cưng chiều. Gia đình ăn cơm độn khoai nhưng bao giờ tôi cũng có được một chén cơm nguyên để ăn. Ở nhà tôi không bao giờ ngủ xa mẹ. Mẹ có nằm trên võng, tôi cũng trải một cái chiếu dưới đất nằm kế đó. Một tay móc vào võng, phải đụng vào mẹ mới ngủ được".

Từ năm 16 tuổi, Lê Thiện học ballet rồi thanh nhạc và kịch nói, cải lương. Nhưng khi Đoàn Cải lương Nam Bộ cần diễn viên, Lê Thiện đã đi sâu vào cải lương. 

Kỷ niệm khó quên với Bác Hồ và lãnh tụ Fidel Castro

Một trong những kỷ niệm của NSƯT Lê Thiện là những lần được biểu diễn cho Bác Hồ xem. Mỗi lần lên biểu diễn ở Phủ Chủ tịch. "Bác rất thân mật nên chúng tôi sà vào lòng Bác để chụp hình. Được biểu diễn rồi Bác cho ăn một tô phở. Lúc ấy tô phở quý giá như một đại tiệc vậy", bà nhớ lại.  

Những năm tháng sau đó, NSƯT Lê Thiện có cơ hội đi biểu diễn ở nước ngoài. Chuyến đi Cuba và cuộc gặp gỡ với lãnh tụ Fidel Castro để lại trong bà ấn tượng sâu sắc. NSƯT Lê Thiện kể: "Sau khi biểu diễn, mục đích của chúng tôi là tặng cho bác cái nón tai bèo - nón của bộ đội giải phóng. Mọi người chen lấn, leo lên cả cửa sổ để nhìn thấy bác vì bác cao quá. Tôi và các bạn diễn cố gắng tiếp cận xem mình đứng tới đâu so với bác". 

Với sự nhiệt tình và ngây thơ của tuổi trẻ, nhóm nghệ sĩ đã thành công trong việc tặng nón tai bèo cho Fidel Castro.

Nhiều thập kỷ sau, khi lãnh tụ Fidel Castro qua đời, nghệ sĩ Lê Thiện đã đến Tổng lãnh sự quán Cuba để viếng. Bà mang theo bức ảnh chụp với Fidel Castro năm 1967. "Cho tới bây giờ tôi không bao giờ quên được mảnh đất Cuba", bà nói.

Hành trình trên đường Trường Sơn - giữa bom đạn và tình yêu

Một trong những kỷ niệm sâu sắc của bà là thời gian đi Trường Sơn, đặc biệt là sau khi đã có con gái. Quyết định gửi con gái mới 2 tuổi rưỡi cho bạn bè chăm sóc để lên đường vào chiến trường miền Nam là một quyết định khó khăn nhưng cần thiết.

"Tôi là người miền Nam, từng khoác áo quân giải phóng để đi đánh Đông đánh Tây ở nước ngoài. Bây giờ, trong giai đoạn gấp rút, tôi không thể không đi", bà nói.

Trong thời gian ở miền Bắc, bà đã sống cùng với tinh thần "thóc không thiếu một cân, quân không thiếu một người". 

Hành trình trên đường Trường Sơn đầy gian khổ và nguy hiểm. Các đoàn văn công di chuyển như những chiến sĩ thực sự. 

"Chúng tôi đi như thế để đến điểm biểu diễn khoảng 3-4h chiều. Biểu diễn rất đơn giản, không cần đèn, không micro, dụng cụ đều sẵn trong ba lô. Một ngày có thể biểu diễn 3-4 chỗ, không biết sức ở đâu mà làm được vậy", bà nói.

Những lúc nghỉ ngơi, bà lại trăn trở và nhớ thương về con gái nhỏ ở nhà. Nhưng rồi sáng hôm sau, mọi lo lắng lại được gạt sang một bên để tiếp tục lên đường. 

Một lần, khi đang đứng hát bài Bài ca may áo ở gần mép giao thông hào, bom nổ và sức ép đã hất Lê Thiện rơi xuống hầm. May mắn thoát nạn, bà và đồng đội sau đó vẫn tiếp tục hoàn thành buổi diễn. Lê Thiện nhận ra cái chết đã cận kề trong gang tấc. 

Khi đoàn văn công di chuyển được hơn 3 tháng, ngang qua vùng đồng bằng trên đất Lào, bỗng một ngày bà nghe tiếng khóc của một đứa trẻ. "Lúc ấy trái tim tôi như bị bóp nát. Khoảnh khắc ấy tôi thấy nhớ thương mẹ và nghĩ đến con gái nhỏ của mình. Ngày rời gia đình theo nghệ thuật, tôi không hình dung được mẹ mình sẽ nhớ thương, buồn tủi ra sao…", bà kể lại.

Ngày thống nhất đất nước và những hoài niệm

Ngày 30/4/1975, khi đang ở Hà Nội và nghe tin miền Nam giải phóng qua đài phát thanh, bà bật khóc giữa Phố Huế. 

Sau ngày đất nước thống nhất, Lê Thiện về Sài Gòn với nhiệm vụ tiếp quản, quản lý sân khấu cải lương và các nghệ sĩ miền Nam. Nhà hát Ca kịch Cải lương Trần Hữu Trang thành lập, bà vừa làm diễn viên vừa làm trưởng đoàn.

Một trong những khoảnh khắc xúc động là cuộc đoàn tụ với mẹ sau 21 năm xa cách. Đến ngôi nhà cũ lúc 9 giờ tối, Lê Thiện được các bạn du kích dẫn vào. Cả gia đình hoài nghi, chẳng ai nhận ra nhau sau hơn 2 thập kỷ. "Mẹ không biết tôi còn sống hay không. Bà cầm tay phải của tôi lên, nhìn thấy cái sẹo và nói: Nó đây rồi", bà kể.

Mẹ Lê Thiện bắt các chị dâu làm thịt một con heo để cúng bởi đứa con gái đi khỏi nhà từ năm 13 tuổi vẫn còn sống trở về. Niềm vui đoàn tụ ngắn ngủi khi bà chỉ ở nhà được mấy tiếng đồng hồ rồi phải quay trở về Sài Gòn vì cả đoàn hơn 30 người phải chuẩn bị biểu diễn.

50 năm nhìn lại - tình yêu vẫn nguyên vẹn

Từ cô bé 13 tuổi theo đoàn văn công đến người nghệ sĩ hát giữa Trường Sơn bom đạn, NSƯT Lê Thiện đã sống trọn vẹn với lời dạy "nghệ sĩ là chiến sĩ" mà Bác Hồ căn dặn. Nhìn lại hành trình của mình, ở tuổi 80, NSƯT Lê Thiện vẫn giữ được niềm đam mê và sức khỏe để tham gia các hoạt động kỷ niệm 50 năm Ngày thống nhất đất nước.

Khi nhìn thấy những buổi tập dượt, chuẩn bị cho lễ 30/4 sắp tới, bà nói: "Chỉ cần nghĩ đến khoảnh khắc sau khi kết thúc cuộc diễu binh, bộ đội đi về rồi, dân chạy theo hát, cảnh tượng ấy rất đáng nhớ. Những đêm gần đây, đêm nào tôi cũng khóc. Tôi chợt nghĩ làm sao khiến người ta được xúc động nếu cái đó không phải là tình yêu từ trong máu thịt của những bạn trẻ bây giờ?".

NSƯT Lê Thiện trong phim "A Tourist’s Guide to Love" (Bí kíp tình yêu của một du khách):

Ảnh: NVCC